Broeden, een kunst op zich

 Pippa:

U bent vast benieuwd hoe het inmiddels gaat met de twee broedende kipjes hier in de tuin.

Barbara en Floortje van de eitjes af

Floortje en Barbara, inderdaad. Zitten zij nog steeds braaf op hun eitjes of is er iets veranderd inmiddels? 

Wat er veranderd kan zijn? 

De twee kunnen bij voorbeeld ruzie hebben gekregen, of de zin om te broeden kan bij één van de meiden zijn verdwenen, of .... ja, vult u het zelf maar in.

Ma Tok kwam maandag kijken bij de twee dametjes en wat zag zij? Floortje stond voor het raam naar buiten te kijken of er al wormpjes aan kwamen voor haar en Barbara zat bovenop het legnest. 

Nee, niet op de eitjes, ze zat op het dakje van het nest. 

Ma Tok voelde bezorgd aan de eitjes, die niet erg warm aanvoelden. 

"Wat is dat nou, meisjes?" vroeg ze en ze was nog niet uitgesproken

de verlaten eitjes

toen eerst Floortje en daarna ook Barbara langs haar heen de tuin in vlogen. 

Ma Tok keek hen verbluft na en nam de eitjes mee naar het legnest in het Tok-huis, waar Odette al een paar dagen zat te "broeden" op een kalkeitje. 

"Wil jij de kuikens nog proberen te redden?" vroeg ze en ze legde de eitjes onder Odette, die ze met haar snavel wat verder op hun plaats duwde. 

Ik keek mijn ogen uit naar die twee ontrouwe hennetjes, die hun broedsel gewoon in de steek lieten. Ze gingen eerst uitgebreid een zandbad nemen en toen kregen ze

Barbara en Floortje weer in de tuin

nog ruzie ook. Ze vlogen elkaar aan alsof ze de ergste vijanden waren. Zouden ze te lang bij elkaar hebben gezeten in een te kleine ruimte? 

Ik heb de hele tijd al gedacht dat het niets was, samen broeden, vorig jaar mislukte het ook met Floortje en Babette. 

Gelukkig betoonde Olga, die samen met onze tsaar hier was aangekomen, zich een echte tsarina; zij zette haar grote lijf tussen de twee ruziezoekers, zodat die elkaar niet meer konden zien en zo was het gevecht snel ten einde.

De volgende dag, dinsdag dus, keek ma Tok met haar schouwlamp in de eitjes, die Odette nu onder zich had.

"tsarina" Olga

Ze zag nog wel een erg donker gedeelte in twee eitjes, er zaten dus wel kuikentjes in, maar omdat het broeden nu al meer dan drieëntwintig dagen had geduurd geloofde zij niet dat deze kleintjes nog leefden. Ze liet ze nog even liggen bij Odette en 's avonds verplaatste zij het legnest samen met het hennetje naar Soestdijk. 

De volgende morgen haalde zij de twee eitjes weg en gaf Odette vijf nieuwe eitjes om te bebroeden. 

Ik hoop dat het nu wel goed gaat, twee mislukte broed-pogingen vlak na elkaar is wel erg. 

Ik heb al gedacht dat ik het maar weer moet gaan proberen, maar ik wordt een dagje ouder en ik weet niet of ik het nog kan opbrengen. Odette is wel ouder dan ik, maar we

Odette broedt op 5 nieuwe eitjes

schelen maar een paar dagen, dus dat kun je niet echt meetellen. En zij heeft lang niet zo vaak gebroed als ik en elk nestje kost je toch zeker een maand van je leven, heb ik wel eens gehoord. 

Niet dat ik het niet graag doe, maar ik laat het nu met liefde over aan een ander.

Odette zit nu al een aantal dagen braaf te broeden op haar eitjes en als ma Tok haar eraf haalt om te eten en drinken doet zij dat gretig, waarna zij weer snel plaatsneemt in het legnest op de vijf haar toevertrouwde eieren. 

Zouden er nu wel kuikens komen?

In memoriam: Inge

ma Tok:

Inge als kuiken van 1 maand oud

Onze mooie lieve Inge werd hier in de tuin in 2018 uitgebroed door Babette, samen met haar broertje Hildert, die eerst Hilda heette. Pippa had vrijwel tegelijk Hannah en Iyona gekregen. Iyona werd later Iona. 

Zo waren er twee hennetjes en twee haantjes in de tuin bijgekomen. 

Inge en Hannah leken sprekend op elkaar, iedereen begon hen al snel als zusjes te zien. 

Ze waren vaak samen in de tuin te vinden en toen Hannah broeds was hield Inge haar gezelschap. 

Hannah (vooraan) en Inge samen in de tuin

Inge was de gevoeligste van de twee zijdehoentjes, toen Hannah overleed had zij veel verdriet. 

Ze maakten samen heel wat mee in de Tok-tuin, hun beider broertjes werden naar Hoogendoorn gebracht en er overleden heel wat hennen en zelfs LazaRus, de haan, gaf de pijp aan Maarten. 

Met zijn opvolger tsaar Nikolaas ging Inge wat afstandelijker om dan met Laza, maar ze liet zich wel door hem treden. 

Op een morgen wilde Inge niet naar buiten komen, ze bleef op het plateau zitten; toen ik onder haar voelde lag daar een eitje. 

Inge broedt in Soestdijk

Ik haalde het ei weg en Inge werd behoorlijk boos; broeds dus. 

Ik zette haar elke morgen in de tuin om te eten en haar pootjes te strekken, maar ze bleef het hardnekkig proberen. 

Daarom, en ook omdat Barbara en Floortje mochten broeden, zette ik haar met legnest en al in Soestdijk, waar ze al snel echte eitjes kreeg. 

Elke dag haalde ik haar van die eitjes af om te gaan eten en drinken, maar ik denk dat ze toch te weinig tijd voor zichzelf genomen heeft. 

Op een morgen kwam ik bij Soestdijk om haar te laten eten en drinken en daar lag ze: nog op de eitjes, maar levenloos. 

Ze had zich doodgebroed. 

De eitjes waren, net zoals zijzelf, koud. 

Ik haalde de eitjes weg en in de avond, toen de anderen allemaal sliepen, heb ik haar begraven onder de grote struik. 

Daar ligt ze nu, dicht bij Hannah, voor altijd onder de Tok-tuin.

Hannah en Inge, samen in de bodembedekking van het plateau

Vaarwel lieve Inge, we hebben bijna drie jaar van je mogen genieten en we zullen je nooit vergeten.

Rouw in de tuin

Ma Tok:

Ik heb helaas weer een droevig bericht met u te delen: 

Ons mooie lieve zijdehoentje Inge is overleden.

De familie Tok is in rouw.

Haar in memoriam kunt u aanstaande vrijdag lezen bij de familie Tok.

Inge

Rare dochter en vreemde vriendin

Wiske:

Mijn dochter Floortje is broeds. 

Dat is niet zo vreemd, zult u zeggen, het is tenslotte lente. 

Floortje en Barbara samen aan het broeden

En dat klopt. 

Maar er is toch wel iets raars aan de vleugel met Floortje. Ze is altijd al apart geweest, zo was ze verliefd op een meeuw, die gekke meid; dat is alweer een poos geleden en daar is ze helemaal overheen gekomen, gelukkig. 

Wat er dan nu voor raars is aan haar broedsheid? 

Ze wil persé samen met Barbara op eitjes zitten. 

Dat kan toch nooit goed gaan? 

Van wie zijn de kuikens, als die er komen? Zouden ze die samen gaan opvoeden, of gaan ze er ruzie over maken? Daar moet je toch niet aan denken! 

Nee, dan doet Inge het beter, die zit in haar eentje op eitjes, zoals het hoort. 

Babette:

Mijn beste vriendin Barbara zit op eitjes, samen met Floortje. 

Barbara en Floortje samen

Ik weet nog dat ik vorig jaar ook zo mal was om samen met Floor te gaan broeden. 

Dat is toen niets geworden, op een gegeven moment wilde Floor niet meer en ik ook niet, of andersom, dat weet ik niet meer. 

Ik houd nu dus mijn hart vast of dat wel goed gaat met dat broeden van die twee. 

Inge zit alleen op haar eitjes, dat komt wel in orde, als ze bevrucht zijn tenminste. 

Ik heb al met Wiske, de moeder van Floor, gekakeld, zij denkt er ook het hare van, van dat samen broeden bedoel ik. 

Floortje: 

Ik begrijp niet dat iedereen zo zit te zeuren over ons samen broeden. 

Floortje en Barbara gezellig samen aan het broeden

Het is gewoon heel gezellig met ons tweetjes, als je alleen zit te broeden zit je drie hele weken in je eentje, daar is toch niets aan. 

Nu heb ik tenminste iemand om tegen te kakelen en het is nog lekker warm ook. 

Bovendien kunnen we om de beurt gaan eten en drinken, terwijl de ander de eitjes warm blijft houden. 

Ik vind het juist geniaal van ons, dat we dit met twee hennen doen. 

En wie de kuikens gaat opvoeden? 

Dat doen we ook samen natuurlijk, als je dat alleen moet doen heb je het heel druk, vooral als ze allemaal uitkomen.

Barbara:

Hè, wat is het gezellig om samen met een andere hen te broeden. 

Ik dacht altijd dat de broedtijd heel eenzaam hoorde te zijn, maar nu weet ik beter. 

de broedeitjes

Wij verdelen de taken heel goed, als de één eet broedt de ander en andersom, maar de meeste tijd zitten we lekker samen op de eitjes. Ma Tok heeft nog niet met haar schouwlamp gekeken of er al iets groeit in de eieren. Ze heeft het een beetje druk de laatste tijd. 

Ik hoorde dat één van haar katten al wekenlang zoek was en die schijnt nu weer thuisgekomen te zijn. Die kat, Igor heet hij, moest ook op de televisie verschijnen. 

Wat een onzin! 

Laat hij gewoon thuisblijven, dan is er niets aan de hand.

Paleizen te huur?

Trui:

Wat gebeurt er toch vreselijk veel in de Tok-tuin.

Nu is mijn vriendin Katie er ook al niet meer. 

Trui in het Tok-huis (2e van links)

Ik bleef helemaal alleen over in Soestdijk. Ik vond dat niet zo'n ramp, maar ma Tok zei dat het niet goed is, een kip alleen, dus ze verplaatste mij op de avond na de dood van Katie vanuit Soestdijk naar de anderen in het Tok-huis. Het was er gezellig, maar ik miste toch mijn paleis en de volgende avond ging ik weer gewoon in Soestdijk op stok. Ma Tok zette me weer bij de anderen en de volgende avond was het nachthok van mijn paleis dicht, ik kon er niet meer in. Toen ben ik uit mezelf maar bij de anderen gaan zitten, ik moest toch ergens slapen. 

Ma Tok prees me toen ze de deur

Barbara en Floortje samen in het legnest

kwam sluiten: "Dat heb je knap gedaan, Trui!" 

Alsof het iets moeilijks was. 

Maar goed, ik woon nu dus ook in het Tok-huis. 

De beide paleizen stonden leeg. 

Ik wist niet of ma Tok er iets mee van plan was, maar ik zag haar wel de ren van het Loo afsluiten en ze zette ook een legnest in de slaapkamer van Soestdijk. 

Dat was het legnest waarin Floortje en Barbara al een poosje zaten te "broeden" op twee kalkeitjes. 

De beide dametjes waren erg boos dat hun nest was verdwenen uit het Tok-huis en het hielp niets dat ma Tok het dubbele legnest van mijn meneer Kees voor hen neerzette, met de twee eitjes erin. Ze maakten duidelijk dat ze hier niet in wilden door de eitjes eruit te wippen op de

Barbara en Floortje samen in het Loo

grond en vervolgens op het koude beton te gaan zitten "broeden." 

Wat een eigenwijze meiden zijn dat, zeg. 

Toen ze merkten dat ma Tok niet van plan was hun "eigen" legnest weer neer te zetten kozen ze eieren voor hun geld en gingen ze toch maar samen in één van de twee nestjes zitten. 

Ma Tok liet hen een nacht en twee dagen zo zitten en verhuisde het hele legnest met de broedsters erin naar het Loo. 

De volgende morgen, paasmorgen, zaten ze nog braaf op hun kalkeitjes en ma Tok vond dat ze nu wel hadden bewezen echt broeds te zijn; ze verwisselde de nep-eitjes voor vijf echte en liet Floor en Barbara met rust. 

Het zal mij benieuwen of er iets terecht komt van het samen op één nest zitten, ik vind het een raar

Inge broedt in Soestdijk

idee, maar ja, als ze niet anders willen kun je het proberen. 

"En Soestdijk," zult u vragen. "dat  stond toch ook leeg?" 

Ja, dat stond leeg, dat zegt u goed. Maar inmiddels heeft ook dit paleis een bewoonster. Er was nog een hennetje broeds geworden, zij bleef maar op de bodembedekking van het plateau in het Tok-huis liggen en zodra er iemand daar een eitje deponeerde schoof zij dat meteen onder haar warme buikje. Ma Tok zette haar 's avonds in Soestdijk in het daar klaarstaande legnest met daarin twee kalkeitjes. De volgende morgen zat Inge, want zij was het, die braaf warm te houden, dus ook zij kreeg echte eitjes om te bebroeden. 

En nu is het afwachten of onze tsaar zijn werk goed heeft gedaan en of ma Tok de juiste eitjes heeft uitgezocht om te bebroeden. 

Want aan de buitenkant kun je niet zien of een ei bevrucht is of niet. 

Het worden weer spannende tijden in de Tok-tuin.

In memoriam: Katie2

Ma Tok:

Helaas moet ik u meedelen dat Katie2 is ingeslapen bij de dierenarts.

De hele familie Tok is in rouw om hun grote vriendin.

Katie2 kwam bij ons wonen toen Yvette was overleden en Jenny in haar eentje was achtergebleven in Soestdijk. 

Jenny tijdelijk in het Tok-huis

Ma Tok liet Jenny eerst bij de anderen in het Tok-huis overnachten, omdat ze het zo zielig vond dat zij helemaal alleen zou moeten slapen. 

Alleen zijn is niets voor een kip. Omdat Jenny echt rouwde om haar vriendin ging ma Tok op zoek naar een nieuwe legkip, die zij vond via de stichting "Red een legkip". 

Katie2 werd in Amsterdam opgehaald bij mevrouw Sandra, die haar bij haar eigen kippen had geplaatst omdat ze zo timide was dat ze door alle andere hennen gepikt werd. 

Omdat Katie in Amsterdam ook werd gepest moest zij daar ook weg

Katie2 voor ze in de Tok-tuin kwam

en mevrouw Sandra vond het een goed plan als zij bij wat kleinere kipjes geplaatst zou worden. 

Een ideale vriendin voor Jenny, die ook niet al te haaibaaierig was en de kleine kipjes in het Tok-huis. 

En zo kwam Katie2 bij ons. 

Ze was bijna helemaal kaal en heel mager. Ze mocht eerst wennen in Soestdijk en toen ze het goed deed werd ze in de tuin los gelaten. Jenny ging meteen de eerste nacht dat Soestdijk weer open was bij de nieuwe hen slapen. Ze werden vriendinnen en na een poosje kwamen Trui en Trees bij hen in het paleis wonen. Dit viertal woonde nog niet lang samen toen Jenny ziek werd en stierf. 

Katie2 na een poosje in de Tok-tuin

Met hun drieën gingen ze verder, maar het noodlot sloeg weer toe en op een morgen lag Trees zomaar dood in het nachthok. 

Trui en Katie2 waren blij dat ze geen van beiden alleen waren overgebleven. 

Katie knapte snel op in de tuin, ze kreeg een prachtig verenpak en ze werd lekker stevig. Ze kwam altijd direct aanrennen als ze mij hoorde aankomen en als ik in de tuin was liep ze de hele tijd achter me aan. Dat leverde wel eens een bijna-op-de-poot-staan situatie op, maar het was erg gezellig. 

Katie at ook elk gevallen eitje achter de hordeur lekker op en ze ging prima om met de kleine

Pavlova maakt kennis met Katie2

Pavlova, die haar zo brutaal was tegemoet getreden toen zij hier kwam. 

Ze maakte heel wat overlijdens mee en zelfs een haan-wisseling. 

Op een morgen zag ik dat Katie bol zat, ze kwam niet achter me aan en het gevallen eitje hoefde ze ook niet. 

Dat was een reden tot zorg en ik tilde haar op om haar te bekijken. Ik voelde dat er in haar buik een dikke bobbel zat. Eerst dacht ik dat het een ei zou kunnen zijn, maar omdat ze hier nog nooit een ei had gelegd was die kans niet zo groot. 

Ik belde de dierenarts en die wilde
haar dezelfde dag nog zien. 

Katie voelt zich niet goed

Hij voelde de bobbel ook en hij onderzocht of het een ontsteking zou kunnen zijn door er wat vocht uit op te zuigen. 

Dat vocht was heel duidelijk geen ontstekingsmateriaal, het duidde op een kwaadaardigheid. 

Omdat dit sowieso een doodvonnis was en Katie erge buikpijn moest hebben besloot ik samen met de dierenarts dat inslapen de barmhartigste beslissing was. 

Zo kwam er een einde aan een korte maar toch fijne tijd voor haar als vrije hen in de Tok-tuin.

Vaarwel lieve Katie2, je was een bijzondere hen, we zullen je nooit vergeten.

Je slaapt nu voor altijd onder de Tok-tuin.