Wie is er broeds?

Trijntje:

Ik ben weer lekker in de tuin, zo fijn! 

Trijntje (rechts) is weer beter 

Niet dat het naar was om in de kamer van het mensenhuis te zitten, maar het was er toch wel wat saai, al zat Pippa naast mij in een ander hok. Ik ben liever bij mijn vriendin Sandra in de tuin, waar ik lekker kan scharrelen en zandbaden nemen. Op de grote foto hierboven kunt u mij zien in het speciale bad dat ma Tok voor ons gemaakt heeft. Dat bad bestaat uit zand en turf en ook wat diatomeeënaarde, dat is goed tegen de luizen. 

Trui broedt in Soestdijk

Ziet u waar dat zand in zit? 

Precies: een oude autoband. Ma Tok was naar de garage geweest omdat er iets moest gebeuren aan de auto en ze had daar gevraagd of ze een oude band mee naar huis kon nemen. Omdat de garage die banden toch weggooit mocht ze er gewoon eentje hebben en daarvan heeft ze voor ons een heerlijk bad gemaakt. Ze vult het nu en dan een beetje bij als wij er teveel in hebben gerommeld, zoals ze dat noemt. 

En dan is er nog iets. 

Weet u nog dat Trui vorige week vertelde dat er niemand zat te broeden? 

En wie is er nu uitgerekend broeds? Juist: Truitje Tok. Zij zit in het nachthok van Soestdijk in een hoekje en daar wil ze niet uit. 

broedeitjes van de familie Tok

Als ma Tok onder haar voelde of er een eitje lag werd ze vreselijk boos en pikte ze in haar handen. Ma Tok zette haar telkens buiten in de tuin, maar Trui zat in no time weer op haar "nest". Ma Tok ging eitjes van ons sparen, ze wilde er flink wat onder Trui leggen om een debâcle zoals bij Babette te voorkomen. Je moet er toch niet aan denken dat Trui ook drie weken zou zitten broeden voor niets. Ma Tok heeft erover gedacht om broedeitjes te bestellen, maar juist toen dat was gebeurd ging Trui door de tuin lopen. Dat kwam mede doordat ma Tok teveel haar best wilde doen

de anti-luizen spray

voor Trui en ze het nachthok van Soestdijk ging inspuiten tegen de luizen. Als je broedt wil je niet de hele tijd door die bloedzuigers geplaagd worden, dacht zij. En dat is natuurlijk waar, maar door dat spuiten rook het anders in het hok en dat pikte Truitje niet. Vertwijfeld liep ze door de tuin en ma Tok bestelde de eitjes af, want daar zou niets van komen als Trui niet meer wilde broeden. De volgende dag echter zat Trui weer op haar nest in het nachthok. Ma Tok vond het welletjes met het bestellen van eitjes om uit te broeden en ze begon onze eieren weer te sparen. Nee, niet die van Sandra en mij, daarmee mag niet gebroed worden omdat wij zijn "doorgefokt" zoals dat heet, om zoveel mogelijk eieren te leggen in ons eerste levensjaar.

Trui broedt en Annette wil een ei voor haar snavel leggen

Wij zijn dus niet zo gezond als de andere kippen en dan is het ook niet goed om uit onze eieren kuikens te krijgen. 

Inmiddels zit Trui op acht eitjes te broeden bij ons in het nachthok. Ma Tok kijkt telkens of er nog acht liggen. Waarom? Omdat de kleine kipjes nu plotseling hun eitjes ook hier komen leggen en Trui schuift die dan snel met haar snavel onder zich om die ook warm te houden. Ma Tok heeft op de acht eitjes een datum gezet, dus ze kan makkelijk zien welke eitjes er stiekem zijn bijgelegd, die haalt ze dan weg, anders zou het een rommeltje worden, dan komen de kuikens niet op dezelfde dag uit. 

gelukt: het eitje is gelegd vóór Trui 

Ik vind het heel gezellig dat Trui bij ons zit, nu zit ik nooit meer alleen in het nachthok als Sandra zo nodig nog even naar buiten moet als ze ma Tok in de tuin hoort lopen om de deur van het Tok-huis te sluiten. 

Dat doet ze namelijk altijd. 

Ze hoopt dan op stiekem nog een extra lekker hapje denk ik, maar dat krijgt ze nooit, anders zou ik dat vast horen.

Trui broedt onverstoorbaar door, al gaat ze wel elke dag even heel snel de tuin in om te eten en te drinken en haar poten te strekken. 

"Je moet ook goed voor jezelf zorgen," kakelt ze, "anders kun je straks geen goede kloek zijn voor je kuikens." 

En nu maar afwachten of er kuikens gaan groeien in de eitjes van Trui.

In memoriam: Barbara

Ma Tok:

Barbara kwam samen met haar kleine vriendin Babette in 2016 in de Tok-tuin wonen. 

kleine Barbara met wijlen Geertrui

Ze waren klein en dat bleven ze ook, omdat ze Serama's zijn, de kleinste kipjes ter wereld. 

Alleen toen de twee kwarteltjes Gerrit en Geertje hier woonden waren zij niet de kleinsten. En als er kuikens waren natuurlijk. Babette was regelmatig broeds, terwijl Barbara die neiging nooit heeft gehad. Ze miste haar vriendin en rasgenootje wel als die zat te broeden of haar kuikens aan het opvoeden was, maar Babette kwam altijd terug bij haar. 

Barbara leefde lekker vrij in de tuin en was er gelukkig. 

Barbara (links) en Babette

Eigenlijk is er niet zoveel over haar te vertellen, ze was een bescheiden hennetje dat met iedereen kon opschieten. 

Ze heeft de hanen-wissel meegemaakt toen LazaRus overleed en tsaar Nikolaas hier zijn intrede deed. 

Ze heeft kippen en kuikens zien komen en gaan en ze legde regelmatig haar eitje.

Op een dag zag ik dat ze wat langzaam was bij het uit het Tok-huis komen in de ochtend en dat ze erg snel ademhaalde en toen ik

mooie kleine Barbara

goed luisterde hoorde ik het een beetje borrelen in haar kleine lijfje. 

Ik zette haar meteen apart, gaf haar water met vitamientjes in haar snaveltje en een kwart pilletje, maar tegen de avond was ze er slechter aan toe en nam ik haar mee naar de kamer van het mensenhuis. 

Ik legde haar in een doos omdat ik zag dat ze stervende was. 

Na ongeveer een uur fladderde ze nog even en gaf toen de geest. 

Ik heb haar begraven in de Tok-tuin, vlakbij Pippa.

Vaarwel lief klein meisje, we zullen je nooit vergeten.

Alweer droevig nieuws

Ma Tok:

Er is alweer droevig nieuws van uit de Tok-tuin.

Kleine Barbara is plotseling overleden.

Morgen kunt u haar "In memoriam" lezen.

Weer is er rouw in de tuin.

Blij nieuws!

Trui:

Het is alweer even geleden, maar ik moest op mijn beurt wachten om mijn nieuws te vertellen. 

meneer Kees en zijn vrouw kwamen naar de kuikens kijken

Wat dat nieuws is? 

Mijn oude baas en bazin zijn hier op bezoek geweest. Meneer Kees en mevrouw Truus, ja. Ik was lekker in de tuin aan het scharrelen toen ik opeens een bekende stem hoorde. Ik dacht eerst dat ik droomde, maar het was toch echt zo. Ze liepen met ma Tok door de tuin om de kuikens te bekijken en natuurlijk wilden ze mij ook zien. Wat vond ik dat fijn! Ze zijn mij nog niet vergeten en ik hen ook niet. Toen ze weer weggingen namen ze wat van onze Tok-eitjes mee naar huis, er was er vast ook wel één van mij bij. Ik hoop dat ze ervan gesmuld hebben.

En er is nog een nieuwtje in de tuin.

Willeke en Wendy

Omdat ik zolang moest wachten met mijn eigen nieuws mag ik ook het grote nieuws van de hele familie vertellen. 

De familie is namelijk uitgebreid. Nee, er zijn geen kuikens uitgekomen, er broedt op dit moment niemand, maar toch zijn er twee nieuwelingen te bewonderen. Ze komen van Hoogendoorn, waar ik ook even gewoond heb voordat ik bij meneer Kees kwam. 

Hoe dat zo gekomen is? 

de doos waarin Willeke en Wendy hun reis naar
de Tok-tuin maakten

Ma Tok ging in haar eentje met de
auto naar Hoogendoorn omdat ons eten bijna op was en pa Tok iets anders te doen had. En als ma Tok alleen gaat weet je eigenlijk al dat ze met iets thuiskomt wat oorspronkelijk niet de bedoeling was. Ze gaat namelijk altijd alle kippen daar bekijken en dan kan ze zich niet bedwingen als ze een heel leuk kipje ziet. 

U raadt het al: ze zag een groepje prachtige kleintjes met heel schattige gezichtjes, ze leken erg op de tsaar, maar ze hadden wel een staart. 

En toen ze klaar was met haar bestelling zei ze zomaar plotseling dat ze ook nog twee hennetjes wilde. 

op stok in een vleugel van Soestdijk

Ze schrok er zelf van, maar nu was het te laat. Ze ging mee om twee kipjes uit te zoeken en zo kwam ze thuis met Willeke en Wendy Tok, Antwerpse baardkrielkipjes. Ze zette de doos met de beide nieuwelingen voorzichtig in de tuin en ging eerst de auto uitladen. Daarna werd de grote ren vóór een uitgang van Soestdijk gezet en de ene vleugel werd provisorisch afgesloten van de rest. Willeke en Wendy mochten uit de doos en de ren in. 

Sandra komt kennismaken met Willeke en Wendy

Ze keken hun ogen uit en wij ook. Natuurlijk hadden ze ook eten en drinken gekregen en daar vielen ze meteen op aan. 

Wij gingen allemaal bij hen kijken, maar ze waren best verlegen en stil. Misschien hadden ze nog nooit zoveel kippen bij elkaar gezien. Bij Hoogendoorn zijn er meer dan hier in de tuin, maar daar zitten ze allemaal in aparte hokken, dus dan zie je zelf niet meer dan de kippen die in jouw hok zitten. Je hoort er wel vaak hanen kraaien, heel gezellig is dat. Omdat het zo goed ging met de beide nieuwe hennen mochten ze al op de derde dag dat ze hier waren uit hun ren de tuin in. Dat ging prima en ma Tok ging weer slepen met de grote ren, die ze voor het kleine rennetje van de kuikens en Floortje zette, zodat die nu lekker veel ruimte hebben, waar ze dankbaar gebruik van maken. Ze rennen heen en weer, dat is goed voor hun pootjes, kakelt Floortje en ze vinden het helemaal geweldig.

En zo is de familie Tok weer op volle sterkte na het verlies van Pippa.

In memoriam: Pippa

Pippa kroop uit haar eitje in 2010 hier in de Tok-tuin. 

Ze heeft haar hele leven in deze tuin gewoond tot ze in 2022 helaas niet verder kon. 

LazaRus Tok

Ze was een dochter van LazaRus, die in haar tijd zijn stempel drukte op de familie Tok. Haar broedmoeder was Martha.

Pippa was vaak broeds en ze heeft heel wat kuikens uitgebroed en opgevoed. 

Zo is Xara een dochter van haar en Zorro was haar zoon. 

Daantje en Dirkje kwamen in 2017, samen met drie haantjes, die naar Hoogendoorn verhuisden toen zij te hard begonnen te kraaien (en hun zusjes teveel te pesten). Daantje en Dirkje kwamen, tot grote ergernis van Pippa, onder de invloed van Geertrui, die hen leerde plat Leids te kakelen en grappen uit te halen. 

In 2018 kwam Hannah samen met een haantje en in 2020 Lisa en Linda, ook met een haantje. Toen deze kuikens net groot genoeg waren om op zichzelf te staan in de familie zorgde Pippa trouw voor Maartje, een kuiken dat was gevonden door de dierenambulance. 

En in 2021 kwam Ranja, die ook een

Pippa in een doos na haar avontuur op straat

haantje bleek te zijn en dus moest verhuizen. 

Pippa heeft een keer een avontuur meegemaakt. Ze was kwijt toen ik de deur van het Tok-huis dicht kwam doen en ik kon haar werkelijk nergens vinden. Ten einde raad belde ik de dierenambulance of ze misschien was gevonden en ja hoor: daar zat ze in een doos. 

Hoe zij daar terecht kwam? Er waren schilders in de tuin aan het werk geweest en die hadden de poortdeur niet goed dicht gedaan, waardoor Pippa, die nieuwsgierig was, eens een kijkje ging nemen op straat. Een paar mensen hadden haar daar zien wandelen en waren zo aardig geweest haar bij het

Pippa en haar zoontje Zorro

vogelasiel, dat bij de dierenambulance hoort, af te leveren. Ik mocht haar meteen gaan halen en zo kwam ze weer veilig thuis. 

Er was geen trouwere kloek dan Pippa en ik was dan ook verbaasd dat zij dit jaar niet wilde broeden. Tot ik haar oppakte en zag dat ze ernstig ziek was. Pippa heeft bijna een maand in de kamer gewoond, ze heeft veel pillen geslikt en badjes en zalfjes gekregen, ze at goed, dus ik had alle hoop dat het goed zou komen met haar. 

Helaas kwam er iets neurologisch bij, waardoor zij haar evenwicht niet meer goed kon houden. 

Dit zou niet over gaan en we hebben besloten dat ze bij de dierenarts zou inslapen. Dat is gebeurd en diezelfde avond heb ik haar begraven in de Tok-tuin, waar ze naast haar grote liefde LazaRus voor eeuwig mag blijven.

Pippa zoals ze zo vaak was: als kloek zorgend voor haar kuikens

Vaarwel Pippa, je was mijn liefste kipje, ik zal je nooit vergeten.

Droevige mededeling

Pippa 2010-2022

Ma Tok:

Tot mijn grote verdriet moet ik u meedelen dat onze lieve Pippa is overleden.

Ze is twaalf jaar oud geworden.

De familie Tok is in diepe rouw.

Morgen kunt u haar "In memoriam" lezen.

Broeden zonder succes

Babette:

U vraagt zich vast af of ik nog steeds in mijn broedhokje zit op mijn ene overgebleven eitje. 

leeg broedhokje Noordeinde

Ik heb er meer dan drie weken gezeten om het eitje warm te houden, ma Tok kwam telkens bij mij kijken of het nog wel goed met mij ging en natuurlijk luisterde zij ook steeds even aan het ei, waar zij toch zo duidelijk een kuiken in wording in had gezien met haar schouwlampje. Omdat ze dacht dat het eitje niet meer ging uitkomen probeerde zij aan bijna uitgebroede eitjes uit een broedmachine te komen, of aan eendagskuikens, waar ik dan voor zou kunnen zorgen, maar dat lukte allemaal niet. 

Babette neemt een zandbad

Toen er op zaterdag nog steeds niets te horen was in het eitje vond zij dat ik genoeg mijn best had gedaan. Ze haalde het ei weg en tilde mij voorzichtig van het nest. Ze zei dat ik weer lekker in de tuin mocht gaan rondscharrelen en dat er nog wel eens een kans zou komen om te broeden. Ze zette me op de grond en toen merkte ik pas wat ik al die tijd had gemist. Ik liep eerst nog een beetje te waggelen omdat ik zo lang had stilgezeten, maar al gauw had ik de slag weer te

Barbara

pakken en rende ik naar de aarde achterin de Tok-tuin, waar ik een heerlijk zandbad nam. 

Wat was dát fijn! 

Ma Tok liet de anderen uit het Tok-huis, zij gingen wormpjes en groenvoer eten, dat ma Tok voor ons had gestrooid. Toen ik uitgebadderd was keek ik of ze nog wat voor mij hadden overgelaten en ja hoor: mijn beste vriendin Barbara stond de wacht te houden bij een paar wormpjes en wat groente. Wat waren wij blij elkaar weer te begroeten! Samen scharrelden we de hele dag door de tuin en 's avonds gingen we het Tok-huis in om te slapen. Zó gezellig om weer met z'n allen op de stokken te zitten kwebbelen tot ma Tok de deur dicht kwam doen.

Trijntje is weer helemaal beter

Ze zei tegen mij dat ze blij was dat ik mijn plekje weer gevonden had en zo was er een einde gekomen aan mijn broed-avontuur. 

Ik hoorde dat Pippa al een hele poos in het mensenhuis woonde omdat ze ziek was en dat ze daar nu nog steeds verblijft en dat Trijntje daar ook een tijdje binnen had gezeten in een hok naast dat van Pippa. Trijn is weer helemaal beter geworden. Zij slaapt niet bij ons in het Tok-huis, zij woont met haar vriendin Sandra in Soestdijk, waar zij nu ook weer is. 

Floortje met Victoria en Valentina in de grote ren

Vreemd dat die dingen allemaal zijn gebeurd zonder dat ik het in de gaten had. Dat is het gevolg van broeds zijn en je afsluiten van het wereldnieuws in de tuin. Maar nu hoor ik er weer helemaal bij en ik ben niet meer verdrietig dat er geen kuiken uit mijn ei is gekomen. 

Zo gaat het nu eenmaal in het leven. 

De kuikens van Floortje zijn intussen al heel groot geworden, ze zijn allebei prachtig! Ze zitten al in de grote ren. Ik hoop dat het hennetjes zijn, dan mogen ze voor altijd in de Tok-tuin blijven wonen. 

En er is nog een nieuwtje, maar dat blijft nog even geheim.

Ziekenhuis

Pippa:

Ik dacht dat ik gewoon oud begon te worden, ik kon niet meer zo goed lopen en dat hoort daarbij. 

Pippa in de kamer van het mensenhuis

Maar ma Tok zag dat ik een beetje met mijn poten wijd liep en ze tilde me op om te kijken hoe dat kwam. Ze schrok van wat ze toen zag: een grote klont poep met daarin volgezogen bloedluizen. Gelukkig is ze niet zo tuttig dat ze me vol afschuw van zich af gooide, nee, ze nam me mee het mensenhuis in en daar haalde ze de viezigheid van mij af, met water en met haar handen, ze knipte de vuilste veertjes af en zette me een poosje in heerlijk warm water. Dat voelde goed, maar ze was nog niet klaar, mijn cloaca was opgezet en hier en daar zat ook bloed. Ze maakte foto's en stuurde die door naar mevrouw Angelique met de vraag wat ze hieraan kon doen. 

poes Cieniy komt op ziekenbezoek

Gelukkig wist die raad en zo kwam ik in een hok in de woonkamer van het mensenhuis terecht, met vitamientjes-water, lekker eten en ik kreeg zalf op mijn pijnlijke plek en een pilletje in mijn snavel. Omdat het binnen zo lekker warm was voelde ik me meteen beter en ik begon te eten van de meelwormpjes en het eivoer dat in een bakje in het hok stond. 

Hè, lekker! 

Nu woon ik al weer twee weken hier en ik krijg elke dag zo'n pilletje en van die zalf. Ik eet als een dijkwerker, zegt ma Tok. 

Trijntje is niet lekker

Er zijn ook al wat kuikens en kleinkuikens van pa en ma Tok hier geweest, vooral de kleinkuikens vonden mij interessant. 

Wie ook op bezoek kwam was Trijntje; zij kwam niet heel even kijken hoe het met mij ging, nee, zij kwam ook in de kamer van het mensenhuis wonen, in een hok naast mij. Heel gezellig, al was de reden niet zo leuk, zij was ook ziek. Ma Tok was met haar naar de dierenarts geweest en zij moest ook pillen slikken, net als ik. Bij haar zit de ontsteking binnen in haar lijf, daar kan ma Tok dus geen zalf op smeren. 

Het ging eerst niet zo goed met Trijntje, ze wilde niet eten en wat in haar krop zat bleef daar zitten. Toen heeft ma Tok iets heel raars gedaan: ze heeft Trijntje laten

Trijntje en Pippa allebei in de kamer van het mensenhuis

overgeven door haar krop te masseren en haar voorover te houden. Dat spugen ging niet zo zachtjes, nee, ma Tok zat helemaal onder de stinkende prut en ook de keuken was behoorlijk vies geworden. 

En het stonk! 

Als een verstopt putje. 

Ma Tok had het zelfs in haar gezicht gekregen, blèh! 

Maar Trijntje was daarna erg opgelucht, ze bleef een poosje stil

Trijntje voelt zich beter

zitten in haar hok en begon toen te eten, dit tot grote vreugde van ma Tok. Van Sandra, de mevrouw van Red een legkip, hoorde ma Tok dat er iets is dat helpt om de spijsvertering weer goed op gang te brengen, dat heeft ma Tok gehaald bij de dierenarts en nu is Trijntje weer veel levendiger, ze kwam zelfs even bij mij buurten. Dat kan omdat onze hokken tegen elkaar aan staan. We kakelden zachtjes tegen elkaar, niet alleen over onze ziektes maar ook in het algemeen, over de Tok-tuin, die we allebei missen en over de tsaar, die we hier boven kunnen horen kraaien als het mooi weer is en de deur naar het terras open staat. Zo zijn we toch nog een beetje betrokken bij de rest van de familie. Ma Tok vertelt ons ook hoe het met de anderen gaat, zo hoorden we over Babette, die zo lang op haar eitje heeft gezeten. Arme meid. 

Maar over haar gaat het een volgende keer.

Ma Tok: tot mijn grote vreugde kan ik u meedelen dat Trijntje vandaag weer naar de tuin is teruggegaan, ze is weer helemaal beter.